ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ

ΚΥΡΙΑΚΗ 1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2015

ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ Λουκ. ιη΄ 10-14

Η σημερινή Κυριακή μας εισάγει στην ιερή και κατανυκτική περίοδο του Τριωδίου, κατά την οποία η αγία μας Εκκλησία μάς καλεί σε μετάνοια και προσευχή, ώστε να προετοιμαστούμε πνευματικά για τη μεγάλη γιορτή του Πάσχα. Ειδικότερα, η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου, με την ευαγγελική περικοπή της παραβολής τού Τελώνου και τού Φαρισαίου, μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε την παραφροσύνη στην οποία οδηγεί η αλαζονεία και την ευλογία που κρύβει η ταπείνωση. Ας δούμε όμως την παραβολή όπως την διηγήθηκε ο Κύριος. 

Είπεν ο Κύριος την παραβολήν ταύ­την· άνθρωποι δύο ανέβησαν εις το ιερόν προσεύξασθαι, ο εις Φαρισαίος και ο έτερος τελώνης. ο Φαρι­σαίος σταθείς προς εαυτόν ταύτα προσηύ­­­χετο· ο Θεός, ευχαρι­στώ σοι ότι ουκ ειμί ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων, ­άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ἢ και ως ούτος ο τελώνης· νηστεύω δις τού σαβ­­βά­του, ­αποδεκατώ πάντα όσα κτώμαι. και ο τελώνης μακρόθεν εστώς ουκ ­ήθελεν ουδέ τους ­οφθαλμούς εις τον ουρανόν επάραι, αλλ᾿ έτυπτεν εις το στήθος αυτού λέ­γων· ο Θεός, ιλάσθητί μοι τῷ αμαρτωλῷ. λέ­γω υμίν, κατέβη οὗ­τος δεδικαιωμένος εις τον ο κον αυτού ἢ γάρ ε­­­κείνος· ότι πᾶς ο ὑ­­­­ψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δέ ταπει­νών εαυτόν ὑψω­θή­σεται.

1. Το ὑπερυψωμένο εἴδωλο 

         Κάποτε, είπε, δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο Ναό των Ἱεροσολύμων για να προσευχηθούν. Ὁ ένας από αυτούς ήταν Φαρισαίος κι ο άλλος τελώνης. 

«Φαρισαίος», εκείνη την εποχή, σήμαινε άνθρωπος που τηρούσε με σχολαστικότητα τον Μωσαϊκό Νόμο και τις ιουδαϊκές παραδόσεις και παρουσιαζόταν ως βαθιά θρησκευόμενος στα μάτια των ανθρώπων. Ένας τέτοιος λοιπόν άνθρωπος ήταν κι ο Φαρισαίος της παραβολής ο οποίος, όταν έφτασε στο Ναό, «σταθείς προς εαυτόν ταύτα προσηύχετο»· στάθηκε όρθιος σ’ ένα σημείο για να φαίνεται καλά και ξεκίνησε να προσεύχεται για τον εαυτό του με τα εξής λόγια: «Σ’ ευχαριστώ, Θεέ μου, διότι δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους, που είναι άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ἢ και σαν αυτόν εκεί τον τελώνη. Εγώ νηστεύω δύο φορές την εβδο­­μάδα και προσφέρω το ένα δέκατο απ’ όλα εκείνα που αποκτώ, ακόμη κι από τα πιο μικρά και τιποτένια, για τα οποία δεν επιβάλλει ο Νόμος τη “δεκάτη”». 

       Αν προσέξουμε τα λόγια της προσευ­χής αυτής, θα καταλάβουμε ότι ο Φαρι­­σαίος δεν ήλθε για να λατρεύσει τον Θεό, αλλά για να αποθεώσει τον ­εαυτό του. Δήθεν ευχαριστεί τον Θεό, ενώ στην πραγματικότητα συγχαίρει τον εαυτό του. Αποδίδει τα κατορθώματα και τις νομιζόμενες αρετές του στην προσωπική του ικανότητα, γι’ αυτό και λέει «σ’ ευχαριστώ διότι δεν είμαι άδικος» κι όχι «σ’ ευχαριστώ, Θεέ μου, διότι με τη βοήθειά σου αποφεύγω την αδικία». Επίσης είναι χαρακτηριστικό ότι δεν παρακαλεί για τίποτε τον Θεό. Δεν πιστεύει ότι χρειάζεται κάποια βοήθεια. Μάλλον θεωρεί ότι ο Θεός τον έχει ανάγκη, αφού είναι άψογος σε όλα! Τόσο πολύ τον έχει τυφλώσει ο εγωισμός του!

          Το αρνητικό παράδειγμα τού Φαρισαίου πρέπει να μας προβληματίσει πολύ σοβαρά, διότι φανερώνει πόσο καταστρεπτικό είναι το μικρόβιο τού εγωισμού, όταν μολύνει την καρδιά τού ανθρώπου. Εγκλωβίζει τον άνθρωπο στην ιδέα ότι είναι ο πρώτος  ο μόνος καλός και τον αποξενώνει από τους συνανθρώπους του, αφού κανένα δεν παραδέχεται ως άξιο τιμής. Ζει με την ψευδαίσθηση των αρετών του, χωρίς να βλέπει το βάθος της καρδιάς του που είναι γεμάτη εμπάθεια και μίσος. Ὁ Φαρισαίος καυχιέται για τις αρετές του. Τί νόημα έχουν όμως όλες αυτές οι αρετές, όταν απουσιάζει   αγάπη;... Τί αξία έχει η νηστεία και η ελεημοσύνη, όταν διατυμπανίζεται με κομπασμό και επίδειξη;... Και οι καλύτερες αρετές, αν απουσιάζουν η αγάπη και η ταπείνωση, διαστρεβλώνονται και τελικά αποδοκιμάζονται από τον Θεό, όπως διεκήρυξε σαφώς ο Κύριος στη συνέχεια της παραβολής.

2. Ἡ σωτήρια καταδίκη

      Σε κάποιο άλλο σημείο τού Ναού, μακριά από το ιερό Θυσιαστήριο, ­στεκόταν με φόβο Θεού και ευλάβεια ο τελώνης. Ὁ τελώνης αυτός δεν τολμούσε όχι μόνο τα χέρια του αλλά ούτε τα μάτια του να σηκώσει προς τον ουρανό. Κτυπούσε συν­εχώς το στήθος του, δηλαδή την καρδιά του που την αισθανόταν πολύ αμαρτωλή και ακάθαρτη, και έλεγε: «Ὁ Θεός, ιλάσθητί μοι τω α­­­μαρτωλώ». Κύριε και Θεέ, σπλαχνίσου με και συγχώρησέ με τον ­αμαρτωλό. 

      Και κλείνοντας την παραβολή ο Κύριος, είπε κατηγορηματικά: Σας βεβαιώνω ότι αυτός ο περιφρονημένος τελώ­νης κατέβηκε από το ιερό και πήγε στο σπίτι του α­θω­­­ωμένος από τον Θεό, και όχι ο Φα­­­­­ρισαίος εκείνος. Δικαιώθηκε ο τελώ­νης και κα­­τακρίθηκε ο Φαρισαίος, ­διότι «πας ο ὑψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν ὑψωθήσεται»· όποιος ὑ­­ψώνει τον εαυ­τό του θα ταπεινωθεί από τον Θεό και θα κα­τα­κρι­θεί. ­Αντίθετα, ό­­­ποιος ταπεινώνει τον εαυ­τό του θα ὑ­­ψωθεί και θα τιμηθεί από τον Θεό. 

        Αυτός  ο μόνος δρόμος σωτηρίας για τον άνθρωπο: η ταπείνωση. Να φτάσει δηλαδή ο άνθρωπος στο σημείο να αισθάνεται ότι είναι ο χειρότερος από όλους τους ανθρώπους. Πράγματι, αν εξετάσει κανείς προσεκτικά τον εαυτό του, θα βρει όχι μόνο αμέτρητες αμαρτίες και παραβάσεις τού θελήματος τού Θεού, αλλά και κακές επιθυμίες, ιδιοτελή κίνητρα και ακόμη περισσότερες παραλείψεις, αμέλεια και ολιγωρία. 

       Γι’ αυτό τον λόγο πρέπον είναι να καταδικάζουμε τον εαυτό μας. Αυτή η καταδίκη θα γίνει η αρχή της σωτηρίας μας. Αν καταδικάζουμε εδώ τον εαυτό μας, δεν θα μας καταδικάσει ο Θεός την ημέρα της Κρίσεως. Διότι, όπως λένε οι Άγιοι Πατέρες, «ο Θεός δεν κρίνει δύο φο­ρές». Αρκεί να μην απελπιστούμε, αλλά να στραφούμε με ελπίδα στο έλεος τού Θεού και να πούμε από τα βάθη της ψυχής μας όπως ο τελώνης: «Ὁ Θεός, ιλάσθητί μοι τῷ α­­­μαρτωλῷ».